Xây dựng bền vững: Công trình xanh trở thành giải pháp toàn diện

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, giá điện tăng cao và yêu cầu về xây dựng bền vững ngày càng được đặt lên hàng đầu, công trình xanh không còn là xu hướng mà trở thành tiêu chuẩn cần hướng tới. Tại Việt Nam, ngành xây dựng đang chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ: từ năm 2010 chỉ có một vài công trình được chứng nhận xanh mỗi năm, đến 2024 con số này đã tăng lên hơn 163 dự án được chứng nhận xanh. Điều này cho thấy nhận thức và nhu cầu thực tế đối với giải pháp tiết kiệm năng lượng trong xây dựng đang lớn mạnh. Vậy thì công trình xanh sử dụng hiệu quả năng lượng như thế nào ?

Cách tối ưu năng lượng trong thiết kế công trình xanh

Công trình xanh không chỉ mang lại giá trị môi trường, mà còn tác động tích cực về mặt kinh tế – giảm chi phí vận hành, bảo trì và tăng giá trị tài sản theo thời gian. Theo các nghiên cứu quốc tế, các tòa nhà được thiết kế hiệu quả năng lượng có thể giảm từ 20% đến 30% tổng năng lượng tiêu thụ so với công trình thông thường. Đồng thời, mặc dù chi phí đầu tư ban đầu có thể tăng từ 10-30%, nhưng lợi ích về kinh tế vận hành lâu dài thường vượt trội so với chi phí phát sinh ban đầu.

Để công trình đạt hiệu quả năng lượng cao, cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp từ giai đoạn thiết kế, lựa chọn vật liệu đến vận hành. Dưới đây là những chiến lược thực tế và hiệu quả:

1. Định hướng thiết kế dựa vào tự nhiên

• Lấy sáng và thông gió tự nhiên: Thiết kế cửa sổ hợp lý, giếng trời và hướng mở để ánh sáng tự nhiên phân bổ vào không gian, giảm phụ thuộc hệ thống chiếu sáng.

• Hình khối và hướng công trình: Kiểu khối đơn giản, hướng mặt tiếp xúc nắng hợp lý giúp giảm bức xạ nhiệt và tổn thất năng lượng.
• Hệ mái xanh, lam che nắng: Trồng cây mái, sử dụng lam chắn giúp giảm nhiệt truyền qua mái và mặt đứng, giữ mát cho không gian trong nhà.

2. Vật liệu cách nhiệt – chống nhiệt

• Vật liệu cách nhiệt cho tường, mái, sàn: Sử dụng các vật liệu cách nhiệt như bông khoáng, foam, panel cách nhiệt giúp giảm nhiệt truyền từ bên ngoài vào.
• Kính hiệu suất cao (Low-E, kính nhiều lớp): Kính tiết kiệm năng lượng giúp giảm nhiệt truyền xuyên qua cửa kính, đặc biệt hữu ích cho những mặt tiếp xúc mạnh với ánh sáng mặt trời.
• Vật liệu hoàn thiện thông minh: Các lớp vữa, keo, sơn có chức năng cách nhiệt, thích nghi với thay đổi nhiệt độ – giúp giảm năng lượng hao phí do điều hòa.

3. Xây dựng bền vững với hệ thống kỹ thuật thông minh

• Hệ thống chiếu sáng thông minh và cảm biến: Đèn LED công suất thấp + cảm biến chuyển động giúp tắt/mở ánh sáng tùy nhu cầu sử dụng, giảm điện năng không cần thiết.
• Điều khiển HVAC hiệu quả: Sử dụng hệ thống quản lý tòa nhà (BMS – Building Management System), kiểm soát nhiệt độ, thông gió để vận hành các thiết bị lạnh – sưởi theo nhu cầu thực tế.
• Thiết bị tiết kiệm năng lượng: Máy lạnh inverter, máy nước nóng năng lượng mặt trời, các thiết bị điện được cấp nhãn hiệu hiệu suất cao.

4. Bảo trì – Giám sát và tối ưu vận hành

• Giám sát năng lượng: Gắn cảm biến, hệ thống đo lường để theo dõi sử dụng điện, nước – phát hiện sớm thất thoát năng lượng.
• Bảo trì định kỳ: Kiểm tra hệ thống cách nhiệt, đường ống, hệ thống thông gió đảm bảo không rò rỉ nhiệt – khí – điện.
• Chuyển đổi theo thời gian: Khi công nghệ mới xuất hiện, nên xem xét nâng cấp (retrofit) từng phần để giữ hiệu suất tốt thay vì đập bỏ toàn bộ.

Công trình xanh sử dụng hiệu quả năng lượng là đích đến không thể thiếu trong xu hướng xây dựng hiện đại. Bằng việc kết hợp thiết kế thông minh + vật liệu cách nhiệt tốt + hệ thống kỹ thuật thông minh + quản lý vận hành hiệu quả, chúng ta có thể giảm đáng kể năng lượng tiêu thụ, chi phí vận hành và giảm tác động lên môi trường.

Tương lai xây dựng: Xanh hơn, tiết kiệm hơn, hiệu quả hơn

Công trình xanh không chỉ là xu hướng tất yếu mà đã trở thành mục tiêu phát triển bền vững của ngành xây dựng hiện đại. Những công trình được thiết kế và thi công theo tiêu chí xanh không chỉ tập trung vào việc tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải carbon, mà còn chú trọng đến chất lượng không gian sống, sức khỏe người sử dụng và hiệu quả vận hành lâu dài.

Từ khâu thiết kế, lựa chọn vật liệu cho đến quá trình thi công và bảo trì, mỗi quyết định đều hướng tới việc tối ưu nguồn tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu tác động môi trường. Ở Việt Nam, các tiêu chuẩn như LOTUS, EDGE hay LEED đã dần trở nên quen thuộc, phản ánh cam kết của chủ đầu tư và nhà thầu trong việc theo đuổi lối sống xanh và bền vững.

Đáng chú ý, ngày càng nhiều doanh nghiệp vật liệu xây dựng đang chủ động nghiên cứu và cải tiến sản phẩm nhằm đáp ứng các tiêu chí này – từ xi măng xanh, keo dán gạch thân thiện môi trường đến vữa trộn sẵn giảm phát thải. Mỗi bước tiến nhỏ trong đổi mới vật liệu chính là một viên gạch xây nên tương lai bền vững cho đô thị Việt.

Ở Việt Nam, mục tiêu phát triển công trình xanh đến năm 2030, hướng đến giảm phát thải khí nhà kính. Nâng tỷ lệ tòa nhà xanh chính là lộ trình tất yếu mà cả chủ đầu tư, kiến trúc sư và nhà thầu cần hướng đến. Khi thiết kế và thi công công trình hãy nhớ: tiết kiệm năng lượng không chỉ là mục tiêu – mà là trách nhiệm với tương lai bền vững.